زنان عشایر احساس خود را در شیرکی پیچ فرش می کنند
منطقه سماق آذربایجان و سیرجان کرمان مبدا اصلی گلیم پیچ ها هستند، اما سابقه گلیم پیچ در استان کرمان را باید در سابقه حضور ایلات و عشایری که در زمینه قالی و گلیم عشایری که در استان کرمان فعالیت می کردند، جستجو کنیم.
آنچه که مشخص است، بافت وسیرجان از نظر موقعیت خاص جغرافیایی و اقلیمی در زمینه پرورشگاه عشایر مطرح بوده است و بیشترین صنایعدستی استان کرمان در این مناطق است، البته شهرستانهای دیگر استان نیز در تداوم زندگی عشایری نقشآفرین هستند.
شیرکیپیچ نام نوعی گلیم است که به دو دسته سوزنی و گلیم قالی تقسیم میشود، این گلیم در نوع خود منحصربه فرد و متفاوت است، گلیم شیرکی پیچ در گذشته صرفاً به صورت گلیم بافته میشده است اما امروزه به شکل ترکیبی از گلیم و قالی بافته میشود، شایان ذکر است که بافت گلیم شیرکی پیچ کاملاً زنانه است.
در این نوع گلیم برخلاف انواع دیگر گلیم که در آنها پود باعث شکلگیری محصول میشود، پود نقشی در بافت ندارد و فقط تارها را به یکدیگر متصل میکند و باعث استحکام درگیری نخ خامه با تارها میشود.
شیرکی پیچ در کتاب لغتنامه دهخدا به عنوان رو انداز برای اسب معنی شده است.
احساس نقشه شیرکی پیچ است
گلیم شیرکی پیچ یک دستبافته ذهنی است و نمادها و نقشهای گلیم شیرکی پیچ از زندگی اطراف گرفته شده است و در گذشته بدون هیچ نقشهای آن را میبافتند اما بعدها برای خود نقشه ایجاد کردند و امروز نقوش شیرکی پیچ بسیار گسترده و متنوع است و این تنوع نقوش شاید بهعلت تجارت دستبافهای استان کرمان به سایر نقاط باشد.
گلیم شیرکی یک تابلو مجسم از احساس، ذوق، علاقه و بینش بافنده آن است و به گلیم شیرکی پیچ باید با دید یک شاهکار به آن نگریست، شاهکاری که شاید علم در آن نباشد، اما دنیایی از خلاقیت و رنگ در آن خودنمایی میکند.
همچنین طرحهای گلیم شیرکی پیچ متأثر از اتفاقات و احساس بافنده نیز بوده است و به این علت نقش گلیم شیرکی پیچ تأثیرگذار است، به گونهای که احساس بافنده را به تماشاگر منتقل میکند و یکی دیگر از علل محبوبیت این صنایعدستی در جهان شده است.
ضمن آنکه خاطرات، فراز و نشیبهای زندگی زن عشایری را میتوان در بافت گلیم شیرکی پیچ مشاهده کنیم، حتی میتوان سیر تاریخی سن بافنده این گلیم را در نقوش و رنگهای آن مشاهده کنیم، به طوریکه براساس پژوهشها هر چه سن بافنده بیشتر میشود، رنگهای بافت این گلیم به سمت تیرگی بیشتری میرود و در سنین جوانی رنگها شادتر هستند و این نشاندهنده تأثیرات محیط و روحیات زنان عشایر بر نقوش این شاهکار هنری است.
انواع نقشهای شیرکی پیچ
نقوش این گلیم بنا بر امکانات و طریقه بافت خاص خود گاهاً از حالت هندسی فراتر رفته و تقریباً نیم گردان میشوند. معمولاً تقارن در نقوش وجود دارد اما در مواردی هم هماهنگی و توازن از نقوش غیر متقارن بدست میآید و حاشیهها اغلب زنجیرهای و مرکب از یک شکل هندسی مکرراند که بین دو خط موازی(آبدوزی) قرار میگیرند که آنها را حاشیه چرخی نیز مینامند، در گلهای متن(کشمیری، موسی خانی، سماوری، حشمتی، گلدانی و درختی) مشهورترند، قابل ذکر است که این گلیم با ترنج وسط کمتر دیده میشود و نقشهای رایج دیگر آن عبارتند از قارا، لاله عباسی، گل کرمانی و جفت گل است.
نقشهای این گلیم هر کدام نمادی از یک موضوعی است بطور مثال نقش طاووس نماد خوش یمنی و برکت، نقش تفنگ نماد شجاعت و شهامت ایلهای و … است.
رنگرزی شیرکی پیچ
در گذشته جامعه عشایری در کنار بافندگی گلیم شیرکی پیچ کار رنگرزی آن را نیز با مواد طبیعی انجام میدادند، اما امروز متأسفانه بهعلت عدم رنگرزهای سنتی، رنگرزی گلیم شیرکی پیچ به صورت صنعتی و شیمیایی انجام میشود، اما هنوز برخی بهصورت سنتی رنگرزی انجام میدهند.
بازارهای جهانی با آغوش باز از شیرکی پیچ استقبال میکنند
گلیم شیرکی پیچ سیر تکاملی پیدا کرده و با قالی بافی توأم میشود که اکنون به نام گلیم فرش مشهور شده است و این گلیم فرشها یک نوع شیرکی پیچ میباشند که نوع اعلی شیرکی پیچ در دنیاست.
خلاقیت بافندگان سیرجانی و بافتی بهصورت یک شیوه مستقل مطرح کردهاند و در کمتر از 4 دهه گذشته در بازارهای جهانی ارایه کردهاند و اکنون گلیم شیرکی پیچ بهعنوان سفیر فرهنگی شهرستانهای بافت و سیرجان در میان هنر دوستان دنیا وجود دارد و علاقمندان فراوانی را به خود جلب کرده است.
بطوریکه خلاقیت و جذابیت شیرکی پیچ برای جامعه خارج از ایران زیاد است و این گلیم به کشورهای اروپایی و عربی صادر می شود، به گونه ای که میزان جذابیت این گلیم در حدی است که اروپاییان و آمریکایی ها مدت ها محو تماشای این گلیم می شوند و بیشترین آمار خرید و فروش گلیم کشور مربوط به گلیم شیرکی پیچ است.
این گلیم خوش نقش و نگار که ازآن برای تولید کیف، تابلو، رویه صندلـی و چیزهای دیگر استفـاده میشود در سالیان گذشته بخشی از صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل میداد و در بازار برخی کشورها مشتریان خاص خود را داشت.
بزرگترین گلیم شیرکیپیچ و پته جهان در خردادماه ۹۰ با ابعاد ۶٫۳۰ در ۱۰ متر توسط 1000 قالیباف کرمانی تهیه و بهمنظور نمایش در نمایشگاه بینالمللی صنایعدستی به نمایش گذاشته شد.
سیرجان، نامزد شهر جهانی گلیم شده است
در اواخر سال 94 پیشنهاد جهانی شدن شهرستان سیرجان بهعنوان شهر جهانی گلیم از طرف کرمان به کشور پیشنهاد داده شد و اکنون ناظران و داوران بینالمللی شورای جهانی صنایعدستی بهمنظور ارزیابی پروژه جهانی شدن سیرجان بهعنوان شهر جهانی گلیم به کرمان سفر کردهاند.
این ارزیابان شورای جهانی صنایعدستی در این سفر موضوعاتی چون آموزش، تولید و تجارت گلیم شیریکی پیچ سیرجان را مورد بررسی قرار میدهند.