تراژدی تلخ انزاوی فرشی که آوازه جهانی دارد

زمانی صدای دار قالی نشان جریان زندگی در دیار روستاهای جرگلان به خصوص روستای دویدوخ بود، صدایی که نبض صنعت این منطقه مرزی را به صدا درمی آورد و ضربانش با آهنگ نقشه خوانی هنرمندان قالی باف می تپید.

هنرمندانی که اشک ها و لبخندها را گره به گره و رج به رج بر چله دار می کشیدند و دردها را بند به بند گره می زدند تا نقش هزار رنگ خاطره را بر تار و پود دارهای قالی به تصویر بکشند.

دویدوخ یکی از روستاهای بخش جرگلان است که یکی از منحصر به فردترین دست بافته‌های دست بشر در آنجا خلق می‌شود، قالیچه‌های ابریشمی دو رو که هر طرف آن طرح، نقش و رنگ متفاوتی دارد، قالیچه‌هایی که بدین لحاظ در جهان بی‌نظیرند.

بیشتر طرح‌هایی که در این قالیچه‌ها بافته می‌شود، ذهنی هستند که دانش آن نسل به نسل به دختران و زنان هنرمند انتقال یافته‌ و مشتریانی از داخل و خارج کشور دارد که هزاران کیلومتر آن سوتر از روستای کوچک دویدوخ این هنر آنها را شیفته ذوق و هنر دختران ترکمن و تابلو فرش‌های ابریشمی کرده است.

این روزها هنرمندان و بافندگان در انزوایی تلخ، تار و پود فرش را گره می زنند و در سایه بازار کم رونق و بی جان فرش دست بافت امرار معاش می کنند و همچنان چرخ های این صنعت دیرینه را می چرخانند.

مردم دویدوخ بیکاری را به بافت فرش ترجیح داده‌اند 

الله نظر چابک دهیار روستای دویدوخ از شهرستان راز و جرگلان با اشاره به اینکه مردم این روستا با تبحری خاص فرش های تمام ابریشم را به صورت دو رویه می بافند، گفت: روستای دویدوخ دارای 560 خانوار است که حدود 700 بافنده دارد.

وی با بیان اینکه میزان خرید فرش های دویدوخ در سال جاری نسبت به سال های گذشته به شدت کاهش یافته است، افزود: فرش های دویدوخ در سال جاری چندان فروش نداشته و بسیاری از بافنده ها دست از کار کشیده اند و بیکاری را بر بافت فرش ترجیح داده اند.

وی ادامه داد: بیشتر فرش های دو رویه تمام ابریشم توسط واسطه های داخلی که از متعلق به مشهد هستند خریداری می شود اما فرش های خریداری شده با قیمت بسیار کم و آن نیز به صورت اقساطی خریداری می شود.

چابک اظهار کرد: چک ها بعد از گذشت یک سال نقد می شود و این امر سبب شده تا تعداد زیادی از بافندگان با مشکل مواجه شوند.

وی با اشاره به اینکه بافت فرش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ نیازمند هزینه زیادی است، توضیح داد: به عنوان مثال یک فرش با سایر 110*180 حدود سه میلیون تومان هزینه دارد و با قیمت حدود پنج میلیون تومان نیز فروخته می شود و طی مدت یک سال سه نفر کار بافت آن را انجام می دهند باید چگونه زمانی که به صورت مدت دار خریداری می شود، بافنده تن به بافت فرش دهد.

وی خاطرنشان کرد: به عبارت دیگر بافنده هیچ منبع مالی ندارد که بتواند مواد اولیه همچون نخ آن را تهیه کند تا بتواند یک تخته فرش ببافد.

چابک تصریح کرد: فروش دو رویه تمام ابریشم دویدخ دارای مشتریان خارجی نیست اما این مشتری ها به صورت همیشگی نیستند که سفارشات خود را ارائه دهند.

وی در ادامه با بیان اینکه 560 خانوار این روستا، 50 خانوار به نوغانداری مشغول بودند، گفت: از این تعداد در حال حاضر فقط دو تا سه خانوار این صنعت را در فصل بهار انجام می‌دهند.

وی با تاکید بر اینکه تولید فرش منحصر به فرد دو رویه تمام ابریشم دویدوخ شهرتی جهانی دارد و در هیچ جای دنیا به جزء در این روستا از این نوع فرش بافته نمی‌شود، افزود: مردم این روستا امر نوغانداری را برای تهیه ابریشم مورد نیاز این قالیچه‌ها انجام می‌دادند اما چند سالی است که با رکود بازار فرش مردم همانند گذشته دیگر این هنر دست را تولید نمی‌کنند.

چابک ادامه داد: کاهش بافت قالیچه‌های دو روی تمام ابریشم دویدوخ سبب شده تا مردم تمایلی به تولید پیله‌های ابریشم نیز نداشته باشند.

به گفته وی در حال حاضر حدود 100 تخته فرش تمام ابریشم دو رو در این روستا دپو شده است.

تامین مواد اولیه از مشکلات بافت فرش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ

نورمحمد درخشان دهیار روستای یکه صعود بالا از توابع جرگلان در گفت و گو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه حدود 12 خانوار در این روستا مشغول به بافت فرش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ هستند، گفت: نخ ابریشم یکی از مواد مورد نیاز بافت این نوع از فرش هستند اما مردم روستا در تامین آن با مشکل مواجهند.

وی افزود: تعدادی از این بافندگان خود تولید کننده پیله کرم ابریشم هستند که بخشی از ابریبشم مورد نیاز خود را از طریق این پیله‌ها تامین می‌کنند اما این نخ‌ها به صورت کاملا سنتی تولید می‌شود.

درخشان ادامه داد: تعدادی از بافندگان نیز که نمی‌توانند نخ‌ها را تولید کنند، پیله‌ها را طی چند سال گذشته به دلال می‌فروختند و نخ ابریشم را به صورت آماده از شهرهای بجنورد و مشهد خریداری می‌کردند.

وی اظهار کرد: برای اینکه پیله‌ها تبدیل به نخ ابریشم شود ابتدا باید خشک شوند که باید شخص در انجام این کار نیز مهارت داشته باشد.

به گفته این دهیار رنگرزی نخ‌های ابریشم از دیگر اقداماتی است که باید برای تولید یک فرش ابریشم انجام شود، تصریح کرد: اما هیچ واحد رنگ رزی نیز برای رنگ کردن نخ‌های ابریشمی که به صورت سنتی تولید می‌شود وجود ندارد، و نخ‌ها نیز توسط زنان روستا به صورت کاملا سنتی رنگ می‌شود.

فرش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ در خانه‌های بافندگان خاک می‌خورد

حسین ایزانلو رییس اتحادیه فرش دستبافت خراسان شمالی گفت: فرش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ در خانه‌های بافندگان خاک می‌خورد.

وی افزود: بافت این فرش در این منطقه ادامه دارد اما میزان آن خیلی کم شده است.

وی با بیان این‌که رنگ و ابریشم استفاده شده در این فرش کاملا طبیعی است، ادامه داد: مشتری این نوع از فرش‌ها کشورهای حوزه خلیج‌فارس هستند. البته افرادی از شهرهای مختلف می‌آیند و با دلال‌بازی و واسطه‌گری با نصف قیمت این فرش‌ها را خریداری می‌کنند.

به گفته وی این نوع فرش‌ها با قیمت واقعی به فروش نمی‌رسد.

وی تصریح کرد: از سوی دیگر تحریم‌ها موجب شده تا این فرش‌ها به فروش نرسد و هم اکنون در منزل هر بافنده‌ای دو تا سه تخته فرش خاک می‌خورد و این امر موجب شده تا بافندگان هیچ رغبتی برای بافت فرش نداشته باشند.

ایزانلو خاطرنشان کرد: هم اکنون بافندگان تماشاگر شده‌اند و مجبورند منتظر بمانند تا ببینند چه اتفاقی خواهد افتاد و وضعیت بهتر خواهد شد یا خیر.

وی گفت: از سوی دیگر تبلیغاتی نیز برای معرفی این گونه فرش نمی‌شود، به طوری که صدا و سیما فرش‌های ماشینی را تبلیغ می‌کند.