موانع توسعه صادرات فرش دستباف ایران

فرش دستباف به ایران منحصر نمی شود و چین، هند، افغانستان، پاکستان، نپال، مصر، ترکیه و… نیز در این زمینه فعالیت هایی دارند اما فرش ایرانی در جهان از موقعیت ممتازی برخوردار است. فرش های کشورهای دیگر که عمدتا توسط مردان بافته می شود، با نمادهای خشن همچون حیوانات درنده و اژدها شناخته می شود اما بانوان هنرمند ایرانی به طرح هایی همچون گلدان و بته جقه علاقه مند هستند که مشتریان جهانی این طرح ها را بیشتر می پسندند. از سوی دیگر فرش پاکستان و هند به دلیل استفاده از نیروی کار کودکان، مورد اعتراض بسیاری از مصرف کنندگان است.

آمارهای صادراتی نشان می دهد که به دلیل موانع اداری، نتوانستیم از این مزیت به خوبی استفاده کنیم. در سال ۲۰۱۹ سهم ایران از بازار یک میلیارد و ۴۶۰ میلیون دلاری تجارت جهانی فرش دستباف، کمتر از ۸ درصد بود و هند و مصر به ترتیب ۳۱ و ۱۸ درصد بازار را در اختیار داشتند، درحالی که ایران در برخی سال های قبل، از بازار جهانی سهم بیشتری داشت. اگر موانع اداری از سر راه برداشته نشود، بیم آن می رود سهم ایران باز هم کمتر شود. مهم ترین مشکل در مسیر صادرات فرش دستباف کشورمان، شیوه های مدنظر وزارت صمت و بانک مرکزی برای بازگشت ارز است. در تمام کشورها برای صادر کننده مشوق هایی در نظر گرفته می شود ولی در ایران، دولت دنبال درآمدزایی از صادرات صنایع دستی و صنعت فرش است. به دلیل قطع ارتباطات بانکی، صادرکنندگان فرش دستبافت با مشکلات جدیدی مواجه شده اند؛ اما از صادرکنندگان انتظار دارند که برای هر متر فرش نایین ۱۳۰ دلار ارز به کشور برگردانند که بیشتر از قیمت فروش است. همچنین مهلت تسویه حساب ارزی ۸ ماه است که کافی نیست. این عوامل باعث کاهش ۵ درصدی صادرات فرش دستباف ایران در سال گذشته شد. همچنین حمایت دولت برای تسهیل رفت وآمد تجار و مسائل دریافت ویزا می تواند راهگشا باشد. متاسفانه برخی کشورها، فرش خود را به نام ایران به فروش می رسانند. اگر طرح های فرش ایران ثبت جهانی شود، به اتکای مقررات کپی رایت، هیچ کشوری امکان کپی کردن از نقوش انحصاری ما را نخواهد داشت. بخشی از نیروی کار ماهر از کشور خارج شده و شاهد مهاجرت برخی از استادکاران رفوگر به ترکیه و جمهوری آذربایجان هستیم، درحالی که اگر مسیر صادرات فرش دچار تله گذاری مقرراتی نمی شد، ایران ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به قطب اصلی صنعت فرش خاورمیانه را دارد.