آوازه جهانی و مشکلات بافندگان فرش جرگلان

دویدوخ یکی از روستاهای بخش جرگلان است که یکی از منحصر بفردترین دست بافته‌های دست بشر در آن جا خلق می‌شود، قالیچه‌های ابریشمی دو رو که هر طرف آن طرح، نقش و رنگ متفاوتی دارد، قالیچه‌هایی که بدین لحاظ در جهان بی‌نظیرند.

بیشتر طرح‌هایی که در این قالیچه‌ها بافته می‌شود، ذهنی هستند که دانش آن نسل به نسل به دختران و زنان هنرمند انتقال یافته‌ و مشتریانی از داخل و خارج کشور دارد که هزاران کیلومتر آن سوتر از روستای کوچک دویدوخ این هنر آنها را شیفته ذوق و هنر دختران ترکمن و تابلو فرش‌های ابریشمی کرده است.

دار قالی ترکمنی معمولا بر روی زمین پهن می‌شود، اما به علت نوع خاص بافت آن که در پایان یک رج از یک طرف قالیچه باید رج دیگر را از سوی دیگر با نقشی متفاوت زد، به صورت عمودی برپا می‌شود، شاید یک طرح خشتی در یک سوی قالیچه و در طرف دیگر طرح آهو که در ذهن آن هنرمند نقش بسته است.

فرش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ یکی از منابع مهم تامین معیشت مردم این منطقه است اما مردم برای بافت این فرش زیبا با مشکلاتی همچون تامین ابریشم که یکی از مواد اولیه مورد نیاز است مواجه هستند.

نورمحمد درخشان دهیار روستای یکه صعود بالا از توابع جرگلان در گفت و گو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه حدود 12 خانوار در این روستا مشغول به بافت فرش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ هستند، گفت: نخ ابریشم یکی از مواد مورد نیاز بافت این نوع از فرش هستند اما مردم روستا در تامین آن با مشکل مواجه اند.

وی افزود: تعدادی از این بافندگان خود تولید کننده پیله کرم ابریشم هستند که بخشی از ابریبشم مورد نیاز خود را از طریق این پیله‌ها تامین می‌کنند اما این نخ‌ها به صورت کاملا سنتی تولید می‌شود.

درخشان ادامه داد: تعدادی از بافندگان نیز که نمی‌توانند نخ‌ها را تولید کنند، پیله‌ها را طی چند سال گذشته به دلال می‌فروختند و نخ ابریشم را به صورت آماده از شهرهای بجنورد و مشهد خریداری می‌کردند.

وی اظهار کرد: برای اینکه پیله‌ها تبدیل به نخ ابریشم شود ابتدا باید خشک شوند که باید شخص در انجام این کار نیز مهارت داشته باشد.

به گفته این دهیار رنگ رزی نخ‌های ابریشم از دیگر اقداماتی است که باید برای تولید یک فرش ابریشم انجام شود، تصریح کرد: اما هیچ واحد رنگ رزی نیز برای رنگ کردن نخ‌های ابریشمی که به صورت سنتی تولید می‌شود وجود ندارد، و نخ‌ها نیز توسط زنان روستا به صورت کاملا سنتی رنگ می‌شود.

الله نظر چابکی دهیار روستای دویدوخ از بخش جرگلان نیز در ادامه با اشاره به اینکه این روستا 600خانوار دارد که از این تعداد 50 خانوار به نوغانداری مشغول بودند، گفت: از این تعداد در حال حاضر فقط دو تا سه خانوار این صنعت را در فصل بهار انجام می‌دهند .

وی با تاکید بر اینکه تولید فرش منحصر بفرد دو رویه تمام ابریشم دویدوخ شهرتی جهانی دارد و در هیچ جای دنیا از این نوع فرش بافته نمی‌شود، افزود: مردم این روستا امر نوغانداری را برای تهیه ابریشم مورد نیاز این قالیچه‌ها انجام می‌دادند اما چند سالی است که بازار این قالیچه‌ها نیز دچار رکود شده و مردم همانند گذشته دیگر این هنر دست را تولید نمی‌کنند .

چابکی اظهار کرد: نبود صنایع تکمیلی تولید پیله و نخ ابریشم در شهرستان راز و جرگلان موجب شده تا روند تولید پیله تا مراحل نهایی نخ ابریشم به صورت کاملا سنتی انجام شود.

وی بیان کرد: از سوی دیگر هیچ تجهیزاتی برای تبدیل پیله‌های ابریشم به نخ وجود ندارد و نوغانداران مجبور هستند پیله‌ها را به سازمان جهاد کشاورزی و یا دلال بفروشند و یا به صورت کاملا سنتی آن را تبدیل به نخ کنند .

چابکی در پاسخ به این سوال که هنوز برخی از افراد مشغول به بافتن این نوع از قالیچه‌ها هستند و نیازمند نخ ابریشم نیز هستند بنابراین نخ مورد نیاز را چگونه فراهم می کنند؟ توضیح داد: از آنجاییکه نوغانداری سنتی با دردسر فراهم است نخ ابریشم مورد نیاز را از بازار و به صورت آماده تهیه می‌کنند .

به گفته وی حدود 500 خانوار در این روستا فرش دو رویه تمام ابریشم می‌بافند که سالانه حدود 150 تخته از این قالیچه‌ها بافته می‌شود .

امام وردی سرافراز، دهیار روستای کلاته ابریشم واقع در منطقه جرگلان نیز در ادامه گفت: عدم وجود تجهیزات پیشرفته همچون دستگاه پیله خشک کن از مشکلات صنعت نوغان داری در این روستا بوده و از سوی دیگر در این منطقه استفاده از ابریشم رونقی خاص دارد  اما به علت عدم وجود دستگاه‌های فرآوری، پیله ابریشم به دلالان فروخته می‌شود سپس مردم برای تولید قالیچه‌های ابریشمی نرخ ابریشم را از شهرهایی همچون مشهد تهیه می‌کنند .

عبدالله یوسفی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز با بیان اینکه صنعت نوغاندارای از دیرباز در شهرستان راز و جرگلان رونق داشته و می‌تواند نقش مهمی در توانمندسازی خانواده داشته باشد، افزود: به همین دلیل توسعه صنعت نوغاندارای به عنوان یکی از طرح‌های اقتصاد مقاومتی مطرح و مصوب شد.

وی ادامه داد: توسعه توتستان‌ها در شهرستان راز و جرگلان و بجنورد یکی از اقداماتی است که در راستای این طرح اجرایی می‌شود و از دو سال گذشته  تعداد زیادی نهال توت غرس شده است.

وی بیان کرد: برنامه‌هایی برای تکمیل زنجیره تولید پیله ابریشم تا نخ ابریشم در حال انجام است که در این راستا 652 متر مربع ابنیه به منظور تولید پیله ابریشم تا تولید نخ ابریشمی و فرش ابریشم در بخش جرگلان اختصاص یافته است. برای اجرای این طرح مبلغ 20 میلیارد ریال نیز اختصاص یافته است.

زراعی فرماندار شهرستان راز و جرگلان نیز در ادامه تصریح کرد: در سفر اخیر رئیس بنیاد مستضعفان به خراسان‌شمالی قرار بر این شد تا برای اجرای طرح تکمیل زنجیره تولید از پیله کرم ابریشم تا فرش ابریشم مبلغ 50 میلیارد ریال اختصاص یابد.

وی با اشاره به اینکه علاوه بر این قول‌های دیگری نیز مبنی بر ایجاد این زنجیره تولید در شهرستان راز و جرگلان ارائه شده است، گفت: اما تاکنون اقدامی جزء ایجاد توتستان‌ها در این شهرستان انجام نشده است.