آشنایی با صفات قالی در ادبیات ایران
به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فرش ایران به نقل از در اشعار و ادبیات و ضرب المثل هایی که در فرهنگ و ادب فارسی داریم، صفاتی برای قالی ذکر شده است که با استفاده از این صفات و دسته بندی آنها می تواند زوایای مختلف فرش و سیر تحول تاریخی اش را بیشتر مشخص نمود.
این صفات شامل: قالی درباری (قالی سلطان)، آنجا که سعدی می گوید:
گر آزاده ای بر زمین خسب و بس مکن بهر قالی زمین بوس کس
خونت برای قالی سلطان بریختند ابله چرا نخفتی بر بوریای خویش
جنس مواد قالی (پشمی بودن قالی)، صیف فرقانی در نیمه دوم قرن 7 می گوید:
عشقت از شیطان کند انسان را از انسان ملک آدمی از پشم قالی سازد و از نی بوریا
– جغرافیای بافت قالی، خاقانی گوید:
چون مرا سندس(کلمه ای یونانی/ پارچه ابریشمی و ظریف) است و استبرق(ابریشم ضخیم و با ارزش)
شایدم قالی مرندی نیست
**خاقانی در این شعر اشاره می کند که اینقدر قالی مرندی در آذربایجان ارزشمند است که اگر ابریشم هم داشته باشم آنقدر ارزش نخواهد داشت.
ما به مار و مور خاک گور تن در داده ایم خانه ما قالی کرمان چه می داند که چیست
– دارایی و اندوخته مالی، ناصر خسرو در بیت زیر به سرمایه هایی اشاره می کند که ارث هم بوده اند:
ای زهد فروشنده تو قال و مقالی با مرکب و با زین و سندس و قالی
– تجمل و ثروت، فرخی سیستانی اینگونه اشاره می کند:
پا از ره اندر آمد چو مفلسی غریب بی فرش و بی تجمل و بی رنگ و بی نگار
– فروتنی و تواضع قالی در ضرب المثل قجری حاکم شده است:
قالی را اگر بزنی خاک درمیاد، رعیت رو بزنی پول
و یا در شعر سعدی: روز قالی فشاندن است امروز تا غبار از میان مابرود
– ترکیب رنگ:
سربلندی گر تو خواهی با همه یکرنگ باش قالی از صد رنگ بودن زیرپا افتاده است
– سروصدا داشتن بافت قالی، آنجا که عطار به سرو صدای کوبیدن شانه می پردازد:
او برای قوت خود زنبیل بافت نه چوتو، قالی با قال و قیل بافت
– نقش قالی: گل و بلبل و گلستان در انواع شعر به کار رفته است.
– قالی رومی: زیراندازهایی که از خارج به ایران می آمده است.
– قالی ابریشمی، استفاده از ابریشم در فرش را در شعر اقبال لاهوری می بینیم:
قالی ابریشم تو ساختند باز اورا پیش تو انداختند
– ظرافت بافت، ناصرخسرو اشاره می کند:
هرچند که پشم است اصل هردو بسیار به است از پلاس، قالی