آشنایی با صفات قالی در ادبیات ایران

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فرش ایران به نقل از در اشعار و ادبیات و ضرب المثل هایی که در فرهنگ و ادب فارسی داریم، صفاتی برای قالی ذکر شده است که با استفاده از این صفات و دسته بندی آنها می تواند زوایای مختلف فرش و سیر تحول تاریخی اش را بیشتر مشخص نمود.

 این صفات شامل:  قالی درباری (قالی سلطان)، آنجا که سعدی می گوید:

گر آزاده ای بر زمین خسب و بس        مکن بهر قالی زمین بوس کس

خونت برای قالی سلطان بریختند         ابله چرا نخفتی بر بوریای خویش

جنس مواد قالی (پشمی بودن قالی)، صیف فرقانی در نیمه دوم قرن 7 می گوید:

عشقت از شیطان کند انسان را از انسان ملک      آدمی از پشم قالی سازد و از نی بوریا

–  جغرافیای بافت قالی، خاقانی گوید:

چون مرا سندس(کلمه ای یونانی/ پارچه ابریشمی و ظریف) است و استبرق(ابریشم ضخیم و با ارزش)

شایدم قالی مرندی نیست

**خاقانی در این شعر اشاره می کند که اینقدر قالی مرندی در آذربایجان ارزشمند است که اگر ابریشم هم داشته باشم آنقدر ارزش نخواهد داشت.

ما به مار و مور خاک گور تن در داده ایم           خانه ما قالی کرمان چه می داند که چیست

–  دارایی و اندوخته مالی، ناصر خسرو در بیت زیر به سرمایه هایی اشاره می کند که ارث هم بوده اند:

ای زهد فروشنده تو قال و مقالی          با مرکب و با زین و سندس و قالی

– تجمل و ثروت، فرخی سیستانی اینگونه اشاره می کند:

پا از ره اندر آمد چو مفلسی غریب                   بی فرش و بی تجمل و بی رنگ و بی نگار

–          فروتنی و تواضع قالی در ضرب المثل قجری حاکم شده است:

قالی را اگر بزنی خاک درمیاد، رعیت رو بزنی پول

و یا در شعر سعدی:  روز قالی فشاندن است امروز           تا غبار از میان مابرود

–  ترکیب رنگ:

سربلندی گر تو خواهی با همه یکرنگ باش        قالی از صد رنگ بودن زیرپا افتاده است

–  سروصدا داشتن بافت قالی، آنجا که عطار به سرو صدای کوبیدن شانه می پردازد:

او برای قوت خود زنبیل بافت                        نه چوتو، قالی با قال و قیل بافت

– نقش قالی: گل و بلبل و گلستان در انواع شعر به کار رفته است.

–  قالی رومی: زیراندازهایی که از خارج به ایران می آمده است.

– قالی ابریشمی، استفاده از ابریشم در فرش را در شعر اقبال لاهوری می بینیم:

قالی ابریشم تو ساختند          باز اورا پیش تو انداختند

– ظرافت بافت، ناصرخسرو اشاره می کند:

هرچند که پشم است اصل هردو                      بسیار به است از پلاس، قالی