خام‌فروشی گریبان فرش دستباف همدان را گرفت
خروج پشم خام از ایران به سمت افغانستان و هند یکی از مهم‌ترین چالش‌های این روزهای فرش دستباف در کشور و به‌تبع آن همدان است چراکه مسئولان به دلیل ارزآوری این صادرات حاضر نیستند مقابل این خام‌فروشی بایستند درحالی‌که با توجه به ظرفیت عشایر در تولید پشم می‌توان ارزآوری دوچندانی را با تولید فرش دستباف شامل حال کشور کرد.
فرش دستباف همدان و ایران برای جهانیان شناخته‌شده است چراکه تا پیش از تحریم‌ها بازار صادرات بسیار خوبی داشت اما با اعمال تحریم‌های اقتصادی طی ۴ سال اخیر صادرات این کالای باارزش با رکود مواجه شد.
موضوع به همین‌جا ختم نمی‌شود چراکه یک چالش دیگر هم ظهور کرد و فرش‌بافان با گرانی مواد اولیه روبه‌رو شدند به‌طوری‌که این موضوع قیمت تمام‌شده فرش دستباف را بالابرد.
در این شرایط خریدار داخلی به‌شدت کاهش‌یافته و تاجران نیز در عرصه بین‌المللی نمی‌توانند با کشوری مثل هند یا پاکستان رقابت کنند چراکه هند یکی از کشورهایی است که پشم ایران را به شکل خام می‌خرد ضمن اینکه تولید فرش در هند و پاکستان که خام‌فروشی ندارند ارزان‌تر تمام می شود و قیمت تمام‌شده صادراتی این کشورها نیز پایین‌تر از ایران خواهد بود ازاین‌رو ایران توان رقابت قیمتی با دیگر کشورهای فعال درزمینهٔ فرش‌بافی را از دست خواهد داد.
این روزها ایران به یکی از مهم‌ترین واردکنندگان مواد اولیه فرش دستباف تبدیل‌شده درحالی‌که هیچ دلیلی برای مبتلا شدن به این مشکل وجود ندارد و علت این اتفاق را جز در خام‌فروشی نمی‌توان جستجو کرد.
مشکل تأمین مواد اولیه قالی‌بافی وقتی طنزآلود می‌شود که پای صحبت عشایر نشسته و متوجه عمق بی‌توجهی به ظرفیت بالای تولیدات آن‌ها از سوی دولت می‌شویم.
مهدی رضایی معاون امور عشایری استان همدان در گفتگو با خبرنگار بازار به جمعیت ۴۷۰ هزار رأسی دام عشایر استان همدان اشاره می‌کند و می‌گوید تا مهرماه سال جاری ۶ هزار تن گوشت قرمز توسط عشایر استان همدان تولیدشده و تولید پشم عشایر در این بازه زمانی ۴۲۵ تن بوده است.
اما خروج پشم خام به افغانستان و هند یکی از مهم‌ترین چالش‌های این روزهای فرش دستباف است چراکه مسئولان به دلیل ارزآوری این صادرات حاضر نیستند مقابل این خام‌فروشی بایستند.
حدود ۷۰ درصد مواد اولیه مصرفی قالی ایران پشم است و از ضرورت‌های اولیه ارتقای کیفیت قالی ایرانی توجه به پشم مصرفی آن است هرچند در طول دو دهه اخیر بی‌توجهی به پشم ضربات جبران‌ناپذیری به قالی ایران وارد کرده که با توجه به خام فروشی‌ها نمی‌توان امیدوار بود این زیان‌ها به این زودی‌ها جبران شود.
در حوزه پشم اگر تنها ظرفیت عشایر در نظر گرفته شود بسیاری از مشکلات مواد اولیه حل خواهد شد اما دریغ که این ظرفیت عظیم همواره مغفول بوده است این در حالی است که در استان همدان تعداد دام عشایر ۱۰ برابر ظرفیت مراتع است و گاهی موجب از بین رفتن مراتع شده و با غفلت از فرآوری و تن دادن به خام‌فروشی استان همدان نتوانسته زیان تعداد بالای دام عشایر را به نحو دیگری جبران کند.
رئیس تشکل عشایر استان همدان دراین‌باره معتقد است که از محصولات و فرآورده‌های دامی و کشاورزی عشایر استان همدان هیچ حمایتی نمی‌شود.
محمدرضا رحمتی با اشاره به دوک‌ریسی عشایر همدان می‌گوید: درگذشته دوک‌ریسی و نمدبافی بین عشایر استان همدان انجام می‌شد اما در سایه بی‌توجهی‌ها و غفلت‌ها دیگر هیچ‌کدام از این فعالیت‌ها از سوی عشایر همدان انجام نمی‌شود این در حالی است که عشایر دیگر مناطق ازجمله لرستان به دلیل حمایت‌هایی که از تولیدات آن‌ها می‌شود همچنان به دوک‌ریسی و نمدبافی مشغول‌اند.
بازرس انجمن فرش دستباف همدان نیز دراین‌باره در گفتگو با خبرنگار بازار گفت: خام‌فروشی پشم و مواد اولیه برای بافت ابریشم هنر صنعت قالی‌بافی را با چالش گرانی مواد اولیه درگیر کرده است.
زهرا رنجبران از صادرات فرش همدان در ۱۰ ماه امسال به ارزش ۵۶ هزار و ۸۶۲ دلار خبر داد و بابیان اینکه این در حالی است که صادرات فرش همدان در ۶ ماه سال ۹۵ حدود ۳ میلیون دلار بوده است، گفت: در حال حاضر آلمان، اتریش و آمریکا مقاصد صادرات فرش همدان هستند.
رنجبران توضیح داد: بخشی از صادرات فرش به شکل سفارش گیری از کشورهای اروپایی انجام می‌شود و اخیراً سفارش خوبی از آلمان داشته‌ایم.
اولویت ما حفظ جایگاه و شأن این هنر صنعت در عرصه بین‌الملل است
وی با اشاره به اینکه گاهی ناچار می‌شویم سفارش را نپذیریم، گفت: مثلاً سفارشی از کشور ترکیه داشتیم اما چون می‌خواستند از فرش بافت همدان به‌عنوان پادری سرویس‌های بهداشتی هتل‌ها استفاده کنند این سفارش را رد کردیم؛ چراکه در کنار وجود بازار و صادرات و درآمدزایی، اولویت ما حفظ جایگاه و شأن این هنر صنعت در عرصه بین‌الملل است و همواره در تمام سفارش‌هایی که از دیگر کشورها داریم نوع کاربری را سوال می‌کنیم.
بازرس انجمن فرش دستباف همدان با تأکید بر اینکه شرایط کرونایی و محدودیت‌ها باعث شده همه آموزش‌ها در حوزه فرش و گلیم‌بافی تعطیل شود، بیان کرد: فرش به‌عنوان یک هنر صنعت ازنظر اقتصادی می‌تواند در همه شرایط به کمک درآمد خانوارها بیاید و گذشته از این ازنظر روانی نیز به بافنده کمک می‌کند، به‌ویژه در شرایط فعلی که به دلیل شیوع کرونا رفت‌وآمدها محدودشده اشتغال خانگی فرش‌بافی می‌تواند علاوه بر درآمدزایی به بهبود شرایط روانی فرد بافنده بیانجامد.
رنجبران ابراز کرد: بافنده‌ها در منزل می‌توانند اوقات فراغت خود را با این هنر صنعت پر کنند و برای اقتصاد کشور نیز مفید باشند.
اشتغال ۴۵ هزار بافنده فرش در استان همدان
وی همچنین به اشتغال ۴۵ هزار بافنده فرش در استان همدان اشاره کرد و ادامه داد: تحریم‌ها و هزینه‌های بالای گمرک، صادرات فرش دستباف همدان را با کاهش شدید مواجه کرده به‌نحوی‌که اغلب تاجران فرش دستباف به سمت گبه‌بافی و بافت فرش‌های خانگی رو آورده‌اند.
وی بیان کرد: گرانی مواد اولیه نیز مشکل مهمی محسوب می‌شود که درنتیجه خام‌فروشی پشم و مواد اولیه بافت ابریشم ایجادشده که باید به این مهم اشاره‌کنم که تأمین مواد اولیه برای در دست نگه‌داشتن بازارهای صادراتی بسیار ضروری است اما در حوزه فرش توجهی به این امر نشده است و ما تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان پشم و ابریشم شده‌ایم که همین موضوع تولید را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد زیرا قیمت تمام‌شده را به‌شدت بالا می‌برد.
رنجبران عنوان کرد: صادرات فرش همدان به کشورهای آلمان، اتریش و آمریکا باوجود تحریم و مشکلات گمرک ادامه دارد ضمن اینکه امسال هفت هزار و ۸۰۰ کیلوگرم ارزش وزنی صادرات فرش همدان به این کشورها بوده است.
بازرس انجمن فرش دستباف همدان ارزش دلاری صادرات فرش دستباف همدان را ۵۶ هزار و ۸۶۲ دلار اعلام و با اشاره به دستمزد پایین بافندگان عنوان کرد: بافندگان شهری چندان همکاری در بافت فرش ندارند و بیشتر بافت‌های صادراتی را بافندگان روستایی انجام می‌دهند.
رنجبران درباره دلیل این امر توضیح داد: بافندگان شهری کندتر از بافندگان روستایی عمل می‌کنند و بافندگان روستایی دستشان در قالی‌بافی تند است و مثلاً اگر فرشی را بافنده شهری در بیش از یک سال‌تحویل می‌دهد همان قالی را بافنده روستایی در کمتر از ۶ ماه می‌بافد که این موضوع باعث می‌شود قالی‌بافی برای روستاییان به‌صرفه‌تر باشد.
همه این موارد و مطالب عنوان‌شده در ابتدای گزارش حاکی از آن است که نبود حمایت‌ها عشایر استان همدان را ناگزیر به خام‌فروشی کرده که دود این خام‌فروشی و صادرات پشم به دیگر کشورها ؛ به چشم فرش دستباف می‌رود.
اگر مسئولان میزان پشم تولیدی عشایر را در نظر بگیرند و از ارزآوری ناچیز خام‌فروشی آن چشم بپوشند مشکل تأمین مواد اولیه فرش دستباف برطرف خواهد شد.